Mikołaj Rej- nasz patron
Źródło: www.culture.pl
„ A niechaj narodowie wżdy postronni znają,
iż Polacy nie gęsi, iż swój język mają”
MIKOŁAJ REJ
- życie i twórczość
Herb Rejów Oksza
MIKOŁAJ REJ
Wielki ewangelik, szermierz "szczyrego Słowa Bożego"
Mikołaj Rej, przez wielu nazywany "ojcem literatury polskiej", urodził się w 1505 roku dnia 28 stycznia lub 4 lutego, zależnie od sposobu liczenia. Urodził się w majątku matki - Żurawnie nad Dniestrem, w dawnym województwie ruskim, i tam spędził lata dziecięce, a w latach 1516-1518 uczył się w szkole katedralnej we Lwowie.
Matka Mikołaja - Barbara, pochodziła ze znacznego na
Rusi i zamożnego rodu Herburtów,
a przyszły pisarz był jedynym synem z jej
trzeciego już małżeństwa, które zawarła ze Stanisławem Rejem z Nagłowic, dla którego
wdowa była drugą z kolei żoną. Bracia przyrodni Mikołaja młodo zmarli, został
więc jedynym spadkobiercą majątków po matce i po ojcu, a także po bezdzietnym
stryju (1539) zaś przyrodnie siostry spłacił.
Swój majątek powiększył w 1531 roku jeszcze o posagowe wsie żony Zofii , położone w ziemi chełmskiej. Nabył też dom w centrum Krakowa (przy ul. Grodzkiej) i w Lublinie. Gospodarowanie w rozrzuconych daleko od siebie majątkach nie było sprawą łatwą, a jednak Rej świetnie sobie z tym radził. Nie bał się inwestować. Utworzył w swoich dobrach kilka dużych stawów, z których sprzedawał potem karpie na chłonny rynek miejski, urządził browar, założył miasta Rejowiec (1547) i Oksę ( 1554 ), a w 1542 roku - wieś Sawczyn. Osiedlał też chłopów we wsiach już istniejących. U schyłku życia w jego posiadaniu znajdowało się siedemnaście wsi całych, dwa miasteczka i części w sześciu wsiach, a zaczynał od dwóch wiosek , zaś umierał jako człowiek bardzo zamożny i szanowany.
Edukację szkolną rozpoczął w Skalmierzu (1514-1516) i rok się uczył w Akademii Krakowskiej (1518/1519). W 1524 roku przybył na dwór wojewody Andrzeja Tęczyńskiego i był urzędnikiem jego brata Jana. Tutaj rozpoczął działalność publiczną jako polityk, pisarz i reformator stosunków religijnych.
W 1542 roku wybrano go posłem na sejm piotrkowski, zaś na sejmie 1556/1557 roku, będąc posłem z powiatu halickiego (województwo ruskie), popierał żądanie wolności wyznaniowej i zawieszenia biskupiego sądownictwa w sprawach wiary, a na sejmie odbytym w latach 1558/1559 domagał się, aby opłaty wysyłane do skarbca papieskiego zostały przeznaczone na obronę kraju. Na sejmach 1558/1559 i 1564 roku reprezentował ponownie powiat halicki; być może na sejmach w latach 1543-1545 był też obecny jako poseł.
22 lutego 1545 roku na Wawelu Mikołaj Rej wystąpił przed Zygmuntem Starym ze swoim zespołem wokalno-instrumentalnym. Kapela poety musiała już wcześniej wyrobić sobie dobrą opinię, skoro dostąpiła zaszczytu występowania przed dworem królewskim. Od początku 1551 roku występował nawet z tytułem dworzanina królewskiego Zygmunta Augusta . Pod koniec życia zniechęcił się do mało owocnych debat sejmowych i prywaty poselskiej, jaką poznał od kulis zajął się więc swoją praca literacką.
Najbardziej znane dzieła
- Zwierciadło z traktatem Żywot człowieka poczciwego (1567/1568)
- Wizerunk własny żywota człowieka poczciwego (1558)
- Psałterz Dawidów - tłumaczenie prozą (1546)
- Żywot Józefa (1545)
- Kupiec (1549)
- Rzecz pospolita albo Sejm pospolity
- Zwierzyniec (1562)
- Krótka rozprawa między trzema osobami, Panem, Wójtem a Plebanem (1543)
- Postylla (1557)
- Apocalypsis (1565)
Zmarł najprawdopodobniej 4.10.1569 r. Rejowcu (dokładna data śmierci nie jest ustalona). Był polskim poetą i prozaikiem epoki renesansu. Był także politykiem oraz teologiem ewangelickim. Powszechnie jest uznawany za "ojca literatury polskiej".
ZWIĄZKI MIKOŁAJA REJA Z NASZYM MIASTECZKIEM
Mikołaj Rej mając 26 lat pojął w 1531 roku za żonę
Zofię z domu Koścień, która wniosła mu
w posagu wiele ziem położonych na Ziemi
Chełmskiej, a wśród nich wieś Stajne (obecnie ulica Chełmska i Złota). Część
Stajnego była własnością Mikołaja Reja, a druga była królewszczyzna (ziemią
należącą do króla ), którą dzierżawił także Rej. Dobra Stajne do 1615r.
należały do Rejów,
a następnie zostały przejęte przez Pawła Orzechowskiego z
Krupego, natomiast część królestwa maiła wielu dzierżawców. Wiadomo, że pod
koniec XVIII w. Stajne liczyło ok. 30 domów i należało do rodziny
Suchodolskich.
Kurhan wczesnośredniowieczny położony przy ulicy Złotej w Rejowcu Fabrycznym,
przy której miał folwark Mikołaj Rej …
Źródełko św. Jana położone w obrębie dawnego folwarku Stajne,
którego
właścicielem był Mikołaj Rej – z tego strumyczka „czerpał” wodę - chcąc
się ochłodzić
w gorące dni, czy myjąc swoje zabrudzone dłonie...
Takie
piękne widoki podziwiał Mikołaj Rej wraz ze swoją żoną spacerując
po swoim
folwarku Stajne : uprawiali ziemie , sprowadzali i hodowali owce
i podziwiali
uroki wiejskiego życia …
Rejowiec – ul. Złota(dawny folwark Stajne)-pozostałości dworu – zostały tylko ślady w ziemi
Ciekawostki
Wśród sławnych potomków Mikołaja Reja byli:
Andrzej Rey (ok. 1584-1641), starosta libuski, działacz kalwiński oraz dyplomata, namalowany przez Rembrandta na obrazie Szlachcic polski (1637)
źródło: www.wikipedia.pl
- Władysław Rey (1612-1682), wojewoda lubelski, starosta libuski, podskarbi nadworny koronny, stolnik krakowski, uczestnik m.in. bitwy beresteckiej (1651) i walk o Warszawę (1656),
- Jan Rey (ok. 1633-1706), starosta libuski, sołotwiński i pilzneński, uczestnik odsieczy wiedeńskiej (1683).
- Mieczysław Rey (1836-1918), ziemianin, członek Rządu Tymczasowego 1863 r., poseł na Sejm Krajowy, działacz społeczny.
- Mikołaj Rey (1866-1932), ziemianin, działacz ludowy, współzałożyciel PSL-Piast, członek polskiej delegacji na konferencje pokojowe w Wersalu (1919)
Nicholas Rey (1938-2009), ambasador USA w Polsce w latach 1993-1997
źródło: www.polishnews.com
Język Mikołaja Reja
Język utworów Mikołaja Reja to doskonałe odzwierciedlenie potocznej mowy średnio wykształconej szlachty XVI-wiecznej. Jest konkretny, obrazowy, potoczny i realistyczny, a chyba najbardziej charakterystyczną cechą indywidualną jest częste posługiwanie się zdrobnieniami, np. w „Zwierciadle” stanowią aż 12% wszystkich użytych słów.
CYTATY MIKOŁAJA REJA
• Bo zawżdy ci więcej jedzą, którzy bliżej misy siedzą.
• Że dobrym być potrzeba i któż tego nie wie? Lecz dobry owoc rośnie nie na każdym drzewie.
• Lepsza cnota w błocie, niż niecnota w złocie.
• A niechaj narodowie wżdy postronni znają, iż Polacy nie gęsi, iż swój język mają.
• Małe złodziejaszki wieszacie, wielkim - nisko się kłaniacie.
• Nie ten jest mądry, kto wiele spraw umie, lecz kto złe od dobrego rozeznać rozumie.
• Bo nas sam Pan uczył temu: chcesz - li sam brać, daj drugiemu.
• Młodość jak siano więdnie.